Kansspelverslaving

Wat is een kansspelverslaving?

Een kansspelverslaving is een gedragsverslaving waarbij iemand de controle verliest over zijn deelname aan kansspelen, zoals loterijen, casino’s, sportweddenschappen of online gokspellen. In tegenstelling tot een recreatieve speler, die het spel als ontspannend ervaart, wordt bij een verslaafde het gokken een dwangmatige activiteit die steeds meer tijd, geld en aandacht opeist. Wetenschappelijk gezien wordt dit vaak verklaard door de werking van het beloningssysteem in de hersenen. Wanneer iemand speelt, komt er namelijk dopamine vrij. Dit is een neurotransmitter die gevoelens van plezier en spanning opwekt. Kansspelen kenmerken zich door onvoorspelbaarheid: winst en verlies wisselen elkaar willekeurig af. Juist die onzekerheid versterkt het effect op de hersenen en kan leiden tot herhaaldelijk en obsessief speelgedrag.

Ontstaan van een kansspelverslaving

Een verslaving ontstaat wanneer het beloningsmechanisme in de hersenen ervoor zorgt dat iemand blijft spelen, zelfs bij negatieve gevolgen, zoals financiële problemen, conflicten in relaties of psychische klachten. Kansspelverslaving wordt daarom door psychiaters en psychologen geclassificeerd als een stoornis in de impulsbeheersing, vergelijkbaar met verslavingen aan middelen als alcohol of drugs. Belangrijk om te vermelden is dat niet iedereen die gokt ook een verslaving ontwikkelt: aanleg, omgeving en persoonlijke omstandigheden spelen een grote rol. Toch blijkt uit onderzoek dat online gokken en de hoge toegankelijkheid van kansspelen het risico aanzienlijk vergroten. Kansspelverslaving is daarmee niet enkel een individueel probleem, maar ook een maatschappelijk vraagstuk, omdat de impact zich uitstrekt naar partners, kinderen, familie, werkgevers en de gezondheidszorg. Het herkennen en begrijpen van de onderliggende mechanismen is cruciaal om de verslaving tijdig te behandelen en preventieve maatregelen te ontwikkelen.

• Onvoorspelbare beloningen: de uitkomst van een kansspel is willekeurig, waardoor spelers nooit weten wanneer ze winnen. Dit stimuleert het beloningssysteem in de hersenen sterker dan voorspelbare beloningen.

• Dopamine-afgifte: elke winst, hoe klein ook, zorgt voor een dopaminepiek die een gevoel van euforie geeft. Dit motiveert spelers om door te gaan.

• Bijna-winst-effect: situaties waarin iemand net niet wint, worden vaak ervaren alsof de winst nabij was, wat de drang versterkt om opnieuw te spelen.

• Verlies compenseren: veel spelers blijven gokken om eerdere verliezen terug te winnen, wat kan leiden tot een vicieuze cirkel.

• Toegankelijkheid en snelheid: online gokken en speelautomaten maken het mogelijk om snel en herhaaldelijk te spelen, zonder veel tijd tussen de inzetten.

• Sociale en emotionele factoren: voor sommigen biedt gokken een manier om te ontsnappen aan stress, eenzaamheid of andere problemen, waardoor het emotioneel belonend wordt.

• Illusie van controle: spelers denken soms dat hun eigen keuzes of strategieën invloed hebben op de uitkomst, terwijl het resultaat volledig door toeval wordt bepaald.

Wie loopt meer risico?

Niet iedereen die een gokje waagt, eindigt meteen in de greep van een kansspelverslaving. Toch zijn er bepaalde factoren die het risico flink vergroten, alsof het leven er stiekem een dobbelsteen bij rolt. Het gaat hierbij om een samenspel van biologische aanleg, psychologische kwetsbaarheid en maatschappelijke omstandigheden. Vergelijk het met het bouwen van een kaartenhuis: één verkeerde zet en alles stort in, zeker wanneer externe prikkels voortdurend aanzetten tot spelen. Mensen met een gevoelige hersenchemie, een verleden van middelengebruik of weinig sociale steun lopen meer risico om in de verleiding te blijven hangen. Voeg daar de constante beschikbaarheid van online platforms aan toe en het wordt al snel een cocktail waar menigeen moeilijk weerstand aan kan bieden.

Stoornis of verslaving?

Hoewel in de volksmond vaak wordt gesproken over een gok- of kansspelverslaving, is dat strikt genomen niet de juiste term. In de psychiatrie wordt het probleem geclassificeerd als een gedragsstoornis, omdat er geen sprake is van middelengebruik zoals bij alcohol of drugs. In de DSM-5, de internationale handleiding voor psychiatrische diagnoses, valt overmatig gokken onder de categorie gambling disorder. Dit benadrukt dat het gaat om een patroon van dwangmatig gedrag, gekenmerkt door controleverlies, obsessieve gedachten en negatieve gevolgen voor het dagelijks leven. Toch vertoont deze stoornis sterke gelijkenissen met klassieke verslavingen. Bij het gokken komen namelijk dezelfde stofjes vrij in de hersenen, zoals dopamine en endorfine, die gevoelens van spanning en tijdelijke verlichting geven. Dat verklaart waarom het verslavende mechanisme vergelijkbaar werkt, ondanks het ontbreken van externe middelen. Daarom wordt in het dagelijks taalgebruik vaak wél over verslaving gesproken, ook door hulpverleners en aanbieders van kansspelen zelf.

Verplichtingen van loterijen bij het tegengaan van kansspelverslaving

Loterijen in Nederland vallen onder strikte regelgeving die bedoeld is om spelers te beschermen en het ontwikkelen van een kansspelverslaving zoveel mogelijk te voorkomen. Aanbieders mogen niet zomaar opereren. Zij hebben namelijk een vergunning nodig die wordt verstrekt door de Kansspelautoriteit (Ksa) of, in het geval van kleinere kansspelen, door de gemeente. Deze vergunning brengt een pakket aan verplichtingen met zich mee. Centraal staat dat loterijen bijdragen aan een veilig en verantwoord spelklimaat. Dit betekent dat aanbieders maatregelen moeten nemen om kwetsbare groepen, zoals minderjarigen en personen met gokproblemen, te beschermen.

Een belangrijke verplichting is dat deelname door minderjarigen moet worden uitgesloten. Dit gebeurt via een zorgvuldig ingerichte aanmeldprocedure en door een identiteitscontrole. Daarnaast gelden er strenge regels voor reclame. Loterijen mogen geen wervingscampagnes voeren die misleidend zijn of gericht zijn op kwetsbare groepen. Er wordt nauwlettend toegezien dat promotie niet leidt tot overmatig speelgedrag.

Ook moeten vergunninghouders incidenten melden die het vertrouwen van spelers kunnen schaden. Dit kan gaan om fraude, technische fouten of onregelmatigheden in trekkingen. Om de betrouwbaarheid te waarborgen, is het verplicht dat trekkingen met hoge prijzen onafhankelijk worden gekeurd door een deskundige instantie. Verder zijn er financiële verplichtingen: een groot deel van de opbrengst moet worden afgedragen aan maatschappelijke doelen en aanbieders zijn gehouden kansspelheffing en belasting te betalen. Naast deze voorschriften speelt het uitsluitingsregister Cruks een centrale rol in de bescherming van spelers. Loterijen met een vergunning moeten aangesloten zijn op dit register, zodat spelers die zichzelf laten uitsluiten minimaal zes maanden geen toegang krijgen. Hiermee wordt actief bijgedragen aan preventie en herstel van kansspelverslaving.

Omgaan met een kansspelverslaving

Een kansspelverslaving overwinnen, begint bij het erkennen dat er een probleem is en dat verandering noodzakelijk is. Zelfhulp kan daarbij een belangrijke eerste stap zijn, al vervangt het geen professionele behandeling. Het gaat om strategieën die helpen de controle terug te krijgen en gezonde gewoontes op te bouwen. Denk aan het beperken van toegang tot gokwebsites, het bijhouden van een dagboek om patronen zichtbaar te maken en het zoeken van steun bij betrouwbare personen. Zelfzorg speelt een cruciale rol: voldoende slaap, beweging en ontspanning verminderen de drang om te gokken.

Professionele behandelingsmogelijkheden bij kansspelverslaving

Professionele behandeling vormt vaak de sleutel tot duurzaam herstel bij een kansspelverslaving. Waar zelfhulp vooral helpt om de eerste stap te zetten, biedt professionele zorg diepgaandere begeleiding en wetenschappelijk onderbouwde methoden. Huisartsen fungeren vaak als eerste aanspreekpunt en kunnen doorverwijzen naar gespecialiseerde verslavingszorg. Daar worden verschillende therapievormen ingezet, zoals cognitieve gedragstherapie, die helpt om gokgedrag en onderliggende denkpatronen te veranderen. Ook motiverende gespreksvoering kan effectief zijn, omdat dit de intrinsieke motivatie versterkt. Daarnaast bestaan er groepssessies en zelfhulpgroepen, waar lotgenoten ervaringen delen en steun vinden. In sommige gevallen kan medicatie worden voorgeschreven om impulsiviteit of bijkomende psychische klachten te behandelen. Belangrijk is dat de behandeling op maat wordt afgestemd, rekening houdend met persoonlijke omstandigheden en de ernst van de verslaving. Professionele hulp zorgt niet alleen voor het doorbreken van gokgedrag, maar biedt ook de nodige ondersteuning bij financiële en sociale problemen die vaak met de verslaving samenhangen.